Lozan çok ciddi derecede bir diplomatik başarıdır. Evet eksiği vardır, en önemli eksiği var o da Musuldur. Musul meselesi en cetrefilli konu... İngiltere belgelerinde Musul asla Türklere verilemez der. Bunun en önemli nedeni ; petrol ve stratejik önemi -musulu alan hindistan yolunu kontrol eder- . Türkiye ise vatan toprağıdır alınması mutlaka zorunludur diyerek vazgeçmemektedir. 30 ekim 1918 ateşkes imzalandığı zaman Musul Milli sınırlar içinde kalan vazgeçilmez bir bütündür. 1 . Dünya Savaşına son veren ateşkes sırasında Musul Türk toprağıdır. Musul Türk toprağı lakin ateşkes sırasında illegal şekilde işgal edildi. Hem de trajikomik bir şekilde işgal edildi. Ateşkes sırasında Osmanlı ordusu Musul'da beklerken Türk subayları İngiltere ordusunun Musula ilerlediği görmektedir. Dönemin paşaları bunun mümkün olmayacağını, ateşkes ilan edildiğini ateşkes demenin herkesin silahları bir kenara bırakıp barış anlaşması imzalanacağı yüksek sesle söylerler. Bu ilerleyiş üzerine Musul'daki komutanlar İstanbul Hükümetine telgraf çekerek İngilizlerin Musula ilerlediğini bildirirler İstanbul Hükümeti, Londra Hükümetine bu durumu sorar. Londra hükümetinin cevabı aynen şöyledir; iletişimde bir hata olduğunu, oradaki komutana ateşkesi bildiremediklerini komutanın hala savaşın devam ettiğini sanıp Musula ilerlediğini ee artık girdik girmişken daha da savaşamayız biz de kalsın dedimesi üzerine Musulun işgaline göz yumduk.
Lozan'ın 1.yarı görüşmeleri hep ekonomik nedenlerle kesildi zannedilir. Aslında ana neden Musul meselesidir. Görüşmelerin kesildiği 4 şubat 1923 günü İngiliz başdelegesi ve Dışişleri bakanı Lort Kruzan görüşmeleri çabuklaştırmak adına; iki heyet farklı otelde kalmak yerine Türk heyetini bizim otele davet edelim hatta bizim kata davet edelim herhangi bir madde imzalandığında ya da görüşme sağlandığında işimiz kolaylaşır teklifi üzerine Türk delegasyonu, İngiliz delegasyonun oteline yerleşirler. Tabi bu sırada Lort Kruzan 4 şubat 1923 saat 02.45 sularında bütün müttefikleri bir odaya çağırır ve herkese tek bir çatlak istemediğini herkesin aynı tondan aynı pencereden aynı yönden ismet paşaya yüklenip baskı kurması gerektiğini dile getirip anlaşırlar. Saat 05.40 sularında Türk delegasyonunu odaya çağırırlar ve herkes İsmet Paşaya aynı anda baskı kurarak saldırırlar. İsmet Paşa Musul konusunda ısrar edince görüşmeler yarıda kesilir.
- Peki masada biz Musul'u mu kaybettik ?
Masada kaybedilmedi. Türkler Anlaşma öncesi karşı müttefiklere boş kağıt uzatarak ' Buyrun ne istiyorsanız isteyin lakin bize neyi vereceksiniz Misaki Milliyi... ' dediler. Bizim olmazsa olmazımız Misaki Millidir. Bakın Musulu kurtarmak için boş kağıda imza atmak isteyen Türkiye var. Türkiye 9 nisan 1923'de hükümet Musulu alabilmek için son bir hamle yaparak kanun çıkarır. Cters And Kennety imtiyazı veya kanunu Amerikan şirketine Musul'daki her türlü madeni arama işletme satma hakkını veriyoruz. Amaç 2 . yarı görüşmeler başladığında Amerikalıların politik ve siyasi desteğini alarak Musulu kurtarmak.
- Peki Atatürk Lozana neden Yusuf Kemal yerine İsmet Paşayı gönderdi ?
Öncelikle şunu belirmek lazım M. Kemal ile İsmet Paşanın arasındaki fark; İsmet Paşa %10 risk görsün o işe kalkışmaz lakin M.Kemal %10 şans görsün atılır. Bir defa Atatürk'ün oraya gitmesi de düşünülemezdi. Lozan'a gitmiş olsaydı Meclisteki dengeleri kim gözetecekti ? Mecliste M. Kemal ve delegasyona karşı müthiş bir muhalefet var. Gitseydi döndüğünde aynı meclisi bulma şansı olamazdı. İsmet paşa niye gitti ? İsmet paşa görev adamıdır. Kendisine verilen/teydi edilen görev neyse onu sonuna kadar yerine getirmek için mücadele eder.
- Lozan sırasında Ankara Hükümeti ile iletişim sorunları yaşandı mı ?
Lozan sırasında Türkiye üzerinden geçen tek telgraf hattı var onun ismide Doğu Hattı. Bütün telgraflar bu hat üzerinden gelip gidiyor ve biliyor musunuz ki bu hat ingilizlerin kontrolünde ve denetiminde. Bu ne demektir ? Her şeyi biliyorlar. Bu lozandan Ankaraya, Ankaradan Lozana giden her telgrafların açılıp okunu deşifre edilmesidir. Ne büyük dezavantaj bütün bunlara rağmen kazanılmış bir zaferdir. İsmet paşa telgrafların okunduğundan şüphelenip Rauf beye 1.hattan çıkmayı önermesi üzerine 2. hat olan Romanya üzerinden giden Köstence hattına geçiyorlar. Bu sefer hat üzerinde iletişim sorunu yaşanıyor. Telgraflar iletilmiyor veya cevap geç geliyor hatta hiç gelmediği günlerde oluyor. İşte Lozan bu ve bunun gibi yaşanan bir sıra sıkıntı karşısında elde edilen Türkiye'nin varlık kağıdı olan bir zaferdir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder